Khi nào thì dừng lại?

Cảm hứng sáng tạo cũng giống như một hệ thống sưởi, đến một mức độ nào đó thì nó sẽ dừng hoạt động. Nhưng cảm hứng sáng tạo khác cái hệ thống sưởi ở chỗ, chỉ cần 50 euro, một mức giá đủ cho một người thợ tay ngang người Croatia có thể khiến cho hệ thống sưởi hoạt động trở lại. Vấn đề của hệ thống sưởi và cái bình nước nóng có thể được giải quyết trong hai chữ  “sửa chữa”. Nhưng vấn đề của cảm hứng sáng tạo thì sao? Khi nó dừng lại, anh không thể “sửa chữa”. Bất cứ một sự cố gắng sửa chữa nào trong cảm hứng sáng tạo cũng đồng nghĩa với sự chấm hết. Có lẽ đó là điều mà Jed Martin đã nhận thấy khi anh cố gắng sửa lại bức tranh “Damien Hirst và Jeff Koons chia nhau thị trường nghệ thuật”. Giải pháp cuối cùng: anh phá hủy nó.

Trong Bản đồ và vùng đất của Michel Houellebecq, một chân lý đơn giản được đặt ra: mọi thứ đều có thời điểm của nó. Phải bắt được đúng thời điểm, nếu để lỡ thời điểm đó, anh sẽ tuột mất tất cả. Đó là lúc anh nên dừng lại. Các nhân vật trong Bản đồ và vùng đất dường như đều tìm cho mình một thời điểm thích hợp để dừng lại. Như người mẹ của Jed Martin, bà dừng lại ngay trong giây phút bà cảm thấy hạnh phúc nhất: bà tự tử. Như Jean Pierre Martin, bố của Jed-người đã để lỡ mất thời điểm “trở thành một nghệ sĩ” khi còn trẻ- cũng đã chọn thời điểm dừng lại sau khi ông cảm thấy hết hứng thú với cuộc sống: ông chọn một nhóm trợ tịch ở Zurich để kết thúc đời mình. Jed Martin đương nhiên là một ví dụ điển hình cho sự dừng lại đúng lúc. Anh đã luôn luôn dừng lại ở những thời điểm mà anh phát hiện ra rằng mình không thể đi tiếp được nữa. Anh mải mê sáng tạo (chụp ảnh, vẽ tranh, quay video về những modul) để rồi khi cảm hứng dừng lại, anh gói ghém tất cả, tổ chức một buổi triển lãm. Sau đó chấm hết, anh chuyển sang một nguồn cảm hứng khác, mọi thứ lại bắt đầu lại từ đầu. Vấn đề về sự dừng lại còn đặt ra với cả tay nhà văn Houellebecq. Ông ta bị bế tắc. Là một tiểu thuyết gia nổi tiếng, nhưng ông ta không còn viết tiểu thuyết nữa. Ông ta tuyệt vọng với bản thân (hoặc giả lũ nhà báo và đám phê bình đã khiến ông ấy tuyệt vọng). Và rồi chính những bài thơ viết về lũ chim và con chó Platon là một khởi đầu mới đầy hào hứng đối với ông ta. Nhưng sự dừng lại của tay nhà văn này hơi thảm khốc. Ông ta không được lựa chọn. Kẻ khác đã quyết định sự dừng lại của ông ấy. Và phải chăng, cảnh sát trưởng Jasselin đã không dừng lại? Ngay sau khi ông ta phát hiện ra rằng ông ta đã bỏ lỡ một chi tiết quan trọng trong vụ án thảm sát nhà văn Houellebecq, sự nhanh nhạy đã rời bỏ ông ta, thời điểm của ông đã hết, ông quyết định về hưu cho dù ông vẫn muốn vụ án phải được điều tra đến cùng.

Cái buổi sáng sau ngày Jed Martin gặp lại Olga, đó là thời điểm dừng lại của họ. Họ đã để lỡ mất nhau. Tình yêu đó là cảm hứng nghệ thuật lớn nhất và bạn cần phải nắm bắt được thời điểm của bạn. “Cuộc sống đôi khi cho bạn một cơ may…nhưng người ta quá hèn nhát hoặc quá thiếu quả quyết nắm bắt lấy nó thì cuộc sống bèn tịch thu lại hết, có một thời điểm để làm mọi thứ và để bước vào một hạnh phúc khả dĩ, cái thời điểm ấy kéo dài vài ngày, đôi khi vài tuần, hoặc thậm chí vài tháng, nhưng nó chỉ xảy ra một lần duy nhất, và sau này chỉ đơn giản là không thể nào quay trở lại được nữa, không còn chỗ cho niềm hào hứng, sự tin tưởng và lòng tin, chỉ còn lại một sự nhẫn nhục mềm mại, một niềm thương hại lẫn nhau rất buồn, cảm giác vô ích và đúng đắn rằng, một điều gì đó đáng lẽ đã có thể xảy ra, rằng người ta chỉ không xứng đáng với món quà được tặng” (tr.274). 

Đừng cố, khi cảm hứng đã hết. Mọi cảm hứng (cảm hứng sáng tạo hay cảm hứng trong tình yêu) đều không cần đến sự cố gắng. Và mọi sự cố gắng sửa chữa chỉ làm mọi thứ hỏng hóc thêm, vì thế bạn nên dừng lại. Michel Houellebecq bảo thế.