Thursday, April 12, 2012

Đối Vương hay Hùng Vương (tiếp theo)


Tôi đã có thể xác định chắc chắn rằng bản Việt sử lược ký hiệu VHv.1521 không phải là bản mà ông Trần Quốc Vượng dùng để dịch sang tiếng Việt. Ký hiệu VHv.1521 được in kèm thêm vào bản in Việt sử lược năm 2005 chỉ là một giải pháp tình thế (đây là một câu chuyện liên quan đến văn bản học sử liệu mà tôi sẽ nói  sau).


Photobucket
Bản Việt sử lược in năm 2005
Photobucket














Tuy nhiên, suy luận của tôi về việc ông Trần Quốc Vượng dịch Việt sử lược trên một bản chép tay vẫn đứng vững khi có người (đáng tin cậy) khẳng định điều đó. Nhưng lúng túng ở chỗ người cung cấp thông tin cũng không rõ bản đó là bản nào? Le Minh Khai ở đây đã chỉ ra một chi tiết quan trọng: Trong VHv.1521 không nhắc gì đến 守山閣叢書 (Thủ sơn các tùng thư), trong khi tại bản dịch của Trần Quốc Vượng lại nêu rõ chi tiết đó. Nếu thực sự ông Trần Quốc Vượng đã dịch Việt sử lược dựa trên một bản chép tay thì bản đó nhất định phải có đầy đủ các yếu tố đã nêu trong phần dịch.

Hiện nay trong Kho sách của Viện Hán Nôm có 2 bản Việt sử lược 越史略. 1 bản có ký hiệu VHv.1521 như tôi đã nói ở bài trước. 1 bản khác có kí hiệu VHv.1331. Trong Thư mục đề yếu có thuyết minh rõ: Đây là bản do Hoàng Xuân Hãn chép bằng bút mực xanh trên giấy tây kẻ sẵn theo hàng dọc. Cuốn này trong Thư viện Hoàng Xuân Hãn có kí hiệu là A.74.



Photobucket
Việt sử lược ký hiệu VHv.1331



Photobucket
Mục "Quốc sơ duyên cách" bản VHv.1331

Khi chúng tôi khảo sát văn bản VHv.1331, lúc đầu thật khó phát hiện ra dòng chữ 守山閣叢書 (Thủ sơn các tùng thư), vì nó bị đóng chẹt vào gáy sách (nếu không nhìn kỹ sẽ hoàn toàn không biết đến dòng chữ này).



Photobucket
守山閣叢書 (Thủ sơn các tùng thư) 
Photobucket
守山閣叢書 (Thủ sơn các tùng thư) 



Và không ngoài dự đoán của chúng tôi, cũng giống như VHv.1521, toàn bộ những chỗ chép là “Đối” trong nguyên bản Tứ khố, đều tự động chuyển thành “Hùng” (hữumột bên, bộ chuymột bên) trong bản chép tay VHv.1331.

Photobucket
Bản Việt sử lược trong Tứ khố
Photobucket
Bản Việt sử lược bản VHv.1331


Chính vì sự phát hiện ra dòng chữ守山閣叢書 (Thủ sơn các tùng thư) ở một vị trí khó khăn như thế (nằm kẹp trong gáy sách) nên chúng tôi nghi ngờ bản VHv.1521 cũng trong trường hợp tương tự. Bản VHv.1521 mà Thư viện Hán Nôm cung cấp cho độc giả là bản copy. Tôi có chút băn khoăn giả dụ nếu ở bản gốc của ký hiệu VHv.1521守山閣叢書 (Thủ sơn các tùng thư) cũng được chép ở một vị trí sát gáy sách thì khi photo sách có thể dòng chữ đó sẽ bị bỏ sót. Tuy nhiên khi tôi ngỏ lời muốn xin được phục vụ bản gốc thì Thư viện họ yêu cầu phải có sự đồng ý của cấp lãnh đạo Viện. Vì các thủ tục cần có một thời gian nhất định nên tạm thời với trường hợp VHv.1521 tôi chưa thể xác minh rõ có hay không có dòng chữ守山閣叢書 (Thủ sơn các tùng thư).   

Tôi không khẳng định chắc chắn rằng ông Trần Quốc Vượng có thể đã dịch Việt sử lược từ bản chép tay của Hoàng Xuân Hãn. Bởi vì sẽ còn nhiều các vấn đề rắc rối khác của yếu tố văn bản học mà hiện giờ tôi chưa thể khảo sát. Nhưng lần này, vấn đề thực sự mà tôi quan tâm lại không nằm ở chuyện ông Trần Quốc Vượng đã dịch từ bản nào. Việc xác minh lại các thông tin của bản VHv.1331 càng khiến tôi băn khoăn: tại sao trong các bản chép tay của Việt sử lược ở Việt Nam, “Đối vương” lại “tự động” được chép thành “Hùng vương” như một sự mặc nhiên? Trong khi những bản Việt sử lược in thành sách ở Trung Quốc chữ Đối vẫn được giữ nguyên? Có phải vì tự dạng của hai chữ “hùng” và “đối” quá giống nhau nên khi người sao chép ở Việt Nam đã có sự nhầm lẫn? Hay người sao chép nghiễm nhiên cho rằng “Đối” là sai, “Hùng” mới đúng. Với những người tiến hành sao chép Việt sử lược (những trí thức Nho học) ở Việt Nam dường như được kế thừa một thứ “tiềm thức Hùng Vương”, thứ tiềm thức này đã tồn tại từ các thế hệ trí thức Nho học trước nữa, trước nữa và trước nữa nữa, khiến cho các khả năng có một vị tổ tiên dân tộc khác không phải tên là Hùng Vương đều bị loại bỏ, nghĩa là vị tổ tiên của dân tộc nhất định phải là “Hùng”? Thậm chí ngay cả Hoàng Xuân Hãn cũng mang "tiềm thức" này nếu quả thực ông chính là người chép văn bản VHv.1331. 'Hùng" bắt đầu được tiếp nhận vào Việt Nam từ bao giờ và qua hệ thống sử liệu nào? Vậy tại sao trí thức phong kiến nhất quyết chọn “Hùng” mà không phải “Lạc” (trong khi "Lạc" đáng nhẽ phải là "ứng cử viên" số một vì tư liệu ghi chép về nó có niên đại  sớm hơn)? Nó phản ánh ý thức hệ gì và  cho thấy gì về hệ thống sử liệu Nho gia Việt Nam?

Một ghi chú nhỏ: “Đối”: chày giã gạo
……………………….
Bàn về Lạc Vương và Hùng Vương trên Tri Tân (hay là sự trỗi dậy của ứng cử viên "Lạc Vương" cho ghế "quốc tổ" :)) :))):

1. Nguyễn Văn Tố, Lạc Vương chứ không phải Hùng Vương, Tri Tân, số 9, Tháng 8, năm 1941.
2. Nguyễn Văn Tố, Lạc Vương với Hùng Vương, Tri Tân số 96, 1943
3. Nguyễn Văn Tố, Lại chữ Lạc với chữ Hùng, Tri Tân số 101, 1943
4. Ngô Đức Kinh, Góp ý kiến vào câu chuyện Lạc Vương với Hùng Vương, Tri Tân số 105, 1943

Liên kết: 
Blog Le Minh Khai: The Evils of Quốc Ngữ #4 continued yet again

12 comments:

  1. Ngoài lề: Đề nghị bỏ chữ "ông" trước Trần Quốc Vượng vì đây không phải là công văn, tản văn, tùy bút, thư riêng, hay tự truyện. (Hay có khi nó là mà em không đọc biết;)

    ReplyDelete
    Replies
    1. Lần này, em cứng đầu không nghe lời bác. Lập luận của em là: Blog quê mùa của em không phải ISI :))

      Delete
  2. Mình nghĩ ở đây không có vấn đề tiềm thức thiên về Hùng vương hay gì cả, cụ Hoàng Xuân Hãn chỉ làm công việc hiệu đính một cách khoa học nhất mà thôi.
    Ở đây chỉ có 2 lựa chọn: chữ "Lạc" hay chữ "Hùng". Cụ Hoàng Xuân Hãn không thể không biết điều đó, vì nhiều sử liệu cũng có nhắc đến chữ Lạc, Ngô Tất Tố và nhiều người khác cũng đã đề cập đến vấn đề này rồi.
    Vì tự dạng chữ "Đối" và chữ "Hùng" giống nhau (đặc biệt nên lưu ý dị thể của chữ Hùng có chữ Hữu bên phải), nên trong trường hợp này, khi bản VSL của Tứ khố toàn thư chép là chữ Đối, chúng ta chỉ có thể suy đoán Tứ khố đã chép nhầm chữ "Hùng" thành chữ "Đối" mà thôi.
    Không thể có khả năng chép nhầm từ chữ Lạc thành chữ Đối được, vì hai chữ này tự dạng khác nhau quá nhiều.
    Chính vì vậy, theo nguyên tắc khoa học của việc hiệu hợp, cụ Hoàng Xuân Hãn đã làm một việc đơn giản là sửa lại chữ "Đối" thành chữ "Hùng". Như đã nói ở trên, nếu tự tiện sửa chữ "Đối" thành chữ "Lạc" lại là một vấn đề khác, nó làm sai lệch hoàn toàn văn bản gốc.
    Nhờ VSL, ta biết rằng tín ngưỡng vua "Hùng" đã tồn tại từ thời Trần. Còn thực tế là Lạc hay Hồng lại là một vấn đề khác.
    Về vấn đề Lạc hay Hồng, bạn có thể tham khảo thêm trúc giản phát hiện tại Nam Việt vương cung ở Quảng Châu.
    PLH

    ReplyDelete
    Replies
    1. Việc cụ Hoàng Xuân Hãn chuyển từ "Đối" sang "Hùng" không phải là "công việc hiệu đính một cách khoa học nhất", mà đó đơn thuần là "nhuận sắc", một tư duy làm việc theo kiểu cũ. Nếu nhìn từ góc độ văn bản học thì việc làm đó là rất "phản khoa học". Tuy nhiên, mọi chuyện đều có tính lịch sử của nó. Ở vào thời điểm đó "văn bản học" là không tồn tại. Tôi đã từng dẫn chứng ở bài Cổ sử 1 về cách tiến hành làm việc với các văn bản sử của cụ Đào Duy Anh là rất không khoa học. Bởi vì với những nhà nghiên cứu lịch sử giai đoạn đó , "thiện bản" chỉ là "những bản đầy đủ được ghi chép rõ ràng nhất". Nếu chỗ này chữ dùng tối nghĩa thì chọn chữ sáng nghĩa hơn ở bản khác, bản này thiếu đoạn này thì đắp thêm từ đoạn của bản khác vào. Cứ trộn lẫn các văn bản vào nhau để tạo thành một bản dịch đầy đủ. Có thể bạn PLH thấy việc cụ Hoàng Xuân Hãn sửa "Đối" thành "Hùng" trong bản chép tay của mình là "nguyên tắc khoa học của việc hiệu hợp", nhưng tôi thì thấy không.

      Còn chuyện Lạc, Hùng hay Hồng tôi chưa vội bàn tới. Riêng chuyện "tín ngưỡng vua Hùng đã tồn tại từ thời Trần" thì còn cần rất nhiều dẫn chứng khác nữa chứ không chỉ dựa vào vài dòng ngắn ngủi trong Đại Việt sử lược viết về "một dị nhân ở bộ Gia Ninh có thể dùng phép ảo thuật thu phục các bộ lạc rồi tự xưng là Hùng Vương" vvv...mà có thể kết luận vội vàng như thế được.

      Delete
  3. Theo mình bạn nên tra lại khái niệm "nhuận sắc", "hiệu hợp", "phiên dịch" và đọc lại lịch sử văn bản học.
    Nếu coi chữ Đối là viết sai của chữ Hùng thì chúng ta biết ít nhất vào thời Trần người ta đã gọi vua "Hùng" là vua "Hùng" chứ không phải vua "Lạc". Tất nhiên đó chỉ là một cứ liệu. Nhưng nếu cụ Hãn sửa lại thành chữ Lạc thì nó sẽ trở thành một cứ liệu tên gọi vua Lạc.

    ReplyDelete
    Replies
    1. Cảm ơn nhiều, tuy nhiên có vẻ như chúng ta có quan niệm khác nhau về cái gọi là "văn bản học" thì phải :).

      Delete
  4. Chỉ một ghi chú về tài liệu để, nếu cần, nữ sĩ có thể tham khảo. Theo Lê Mạnh Hùng (Nhìn Lại Sử Việt, 2007, tr. 63-65) còn có một cuộc tranh luận sớm hơn về Lạc và Hùng.

    ReplyDelete
    Replies
    1. He he he, cảm ơn bác rất nhiều về ghi chú này. Khi viết bài này thì hai cuốn của Lê Mạnh Hùng đều đang cho người khác mượn nên đoạn đó không tham khảo được.

      Em tò mò tí chút, bác comment như thể bác biết rõ em có sách của Lê Mạnh Hùng ở trong nhà. Bác là ai thế ạ? :)) :))

      Delete
    2. He he he em chỉ comment như thể em có sách ở trong nhà thôi. Còn tài liệu thì chữ đóng chẹt vào gáy bác còn tìm ra thì có sách trong nhà ko ăn thua gì :))

      Delete
    3. He he, các bác chả bao giờ biết nhường nhịn phụ nữ vượt khó gì cả, toàn tung chiêu đá xoáy rỉa róc em thôi. Em ứ thèm đọc sách nữa, em về quê mở trang trại trồng rau sạch đây :)) :)) :))

      Delete